Fatale scheurtjes in de nucleofiele dromerij
Over de duizenden "scheurtjes" in reactor Doel 3
Doel 3 moet misschien definitief dicht, zeggen de experts van de veiligheidsautoriteit FANC. Scheurtjes in de reactorkuip. Tihange 2 heeft een gelijkaardige reactorkuip en zal misschien ook definitief moeten sluiten. Dat kan leiden tot een winter met stroomstoringen. Vlaamse steden in het donker anno 2012? We zijn gelukkig nog zover niet, maar dat een van de rijkste landen ter wereld zich daarover zorgen moet maken, slaat toch alles. Hoe is het zo ver kunnen komen en hoe geraken we hieruit?
De nucleocraten dragen een kapitale verantwoordelijkheid voor de problemen vandaag. Ze hebben nooit de wet op de kernuitstap van 2003 aanvaard. Onmiddellijk na de goedkeuring ervan zaaiden ze verwarring. Is die uitstap wel haalbaar? Zal het licht niet uitgaan? Met als gevolg dat investeerders niet investeerden in vervangingscapaciteit, want die zou niet rendabel zijn als de kerncentrales langer zouden mogen draaien. De nucleocraten hoopten dat het gebrek aan voldoende investeringen zou leiden tot een debat over bevoorradingszekerheid en een herziening van de wet. Vorige maand nam de regering inderdaad de principebeslissing om de levensduur van Tihange 1 met tien jaar te verlengen, in de praktijk een eerste stap naar een levensduurverlenging van alle reactoren. Behalve de kleintjes Doel 1 & 2 die dicht moeten. Kwestie van de tegenstanders van kernenergie in de regering ook iets te gunnen. Heel deze aanpak blijft steunen op een zeer gevaarlijke organisatie van de elektriciteitsproductie met reuzegrote centrales van 1000 MW. Als je er één of twee verliest, heb je onmiddellijk een gigantisch probleem op het gebied van bevoorradingszekerheid. Die kritiek werd jarenlang door de nucleocraten weggelachen als wereldvreemd. Vandaag weten we wie wereldvreemd is. Onze supergecentraliseerde elektriciteitsbevoorrading is uiterst fragiel. Decentralisatie is het antwoord: vele duizenden productie-eenheden, van zonnecellen op particuliere woningen en KMO’s over biogasinstallaties tot gascentrales. Als een van die productie-eenheden uitvalt, zal geen enkel dagblad op zijn voorpagina moeten waarschuwen voor een black out. De nucleocraten die jarenlang de wet op de kernuitstap hebben ondergraven, dragen dus een verschrikkelijke verantwoordelijkheid voor de situatie vandaag. Zij hebben de bevoorradingszekerheid op het spel gezet en de risico’s totaal verkeerd ingeschat. De bankiers van Fortis en Dexia stelden ons ook jarenlang gerust, lachten critici uit en negeerden de knipperlichten. De factuur van hun fouten en hoogmoed betalen wij nog vele jaren. De factuur van eventuele stroompannes deze winter zal de sector ook zonder schroom naar ons doorsturen.
Hoe moet het nu verder? De investeerders hebben veel meer nodig dan de energienota van de Wathelet en Vande Lanotte van vorige maand. Het eerste wat zou moeten gebeuren is dat politici, vakbonden, patronaat en milieubeweging zich formeel scharen achter de kernuitstap en kiezen voor een duurzaam energiebeleid. Via een soort plechtige “Energieverklaring van Hertoginnedal”, een eensgezinde en duidelijke keuze van heel het land. Zodat alle spelers in de markt weten waar ze de volgende jaren aan toe zijn. Daarnaast moet natuurlijk een noodscenario worden ontwikkeld om black outs deze winter te voorkomen. Dat zal intens overleg met de buurlanden vragen. Ten slotte moet de bevoegdheid en verantwoordelijkheid voor bevoorradingszekerheid van de lidstaten naar het Europese niveau getild worden. Het is toch al te gek dat anno 2012 27 lidstaten elk op hun eigen territorium daarover waken terwijl het technisch en economisch veel logischer is dat op een grotere schaal te doen. Sceptici zullen natuurlijk zeggen dat de lidstaten deze bevoegdheid nooit zullen afstaan aan de Europese Unie, maar die opmerking horen we al 50 jaar bij elk bevoegdheidsdebat. Ik ben me er van bewust dat die bevoegdheidsoverdracht technisch en juridisch een complexe puzzel is. Maar de totstandkoming van bijvoorbeeld de eenheidsmarkt bijvoorbeeld was nog veel complexer en de eerste stappen naar zo’n Europees energiebeleid zijn al gezet. Netbeheerders en regulatoren van energiemarkten uit verschillende landen werken nu al samen. Technici lopen hier vooruit op politici.
De scheurtjes in Doel 3 kunnen dus de katalysator zijn van iets wat we toch ooit moeten doen: werk maken van een 21ste eeuws energiebeleid. Met de Europese Unie die waakt over de bevoorradingszekerheid, een groot maatschappelijk pact op Belgisch niveau dat de uitstap uit kernenergie bezegelt en massale investeringen in energie-efficiëntie en hernieuwbare energie. Rest ons nog een museum te bouwen over de geschiedenis van de nucleaire dromerijen.